Четиринаесеттиот век е можеби епохата од постоењето на Источното ромејско царство (технички именувано како Византија) за кој може да се каже дека се наоѓа во центарот на вниманието на философската и богословската византологија од последните 50-тина години. Станува збор за исклучително динамичен период, определен предимно од две големи движења – паламизмот и богословската дебата со западните христијани.
За амблематичната личност на епохата, поставена речиси секогаш во центарот на вниманието на истражувањата (особено кога станува збор за истражувања од областа на православното богословие) – бива определен свети Григориј Палама, светогорски монах исихаст, а подоцна и солунски архиепископ. Во огромна мерка сите настани, движења и личности биваат поставувани и гледани токму во контекстот на Палама и неговото учење. Сепак, определувањето на цел еден век (ако не и повеќе) според мерката на личноста на еден теолог (па нека да е тој и најголемиот теолог на Византија) – е некако пренагласено. Со еден, можеби малку банален пример ќе се обидам да објаснам за што поточно станува збор.
Пред некое време разговарав со еден мој драг пријател богослов и се најдовме на муабетот за мојата магистерската работа, основно концентрирана на личноста и учењето на свети Никола Кавасила, светител од истиот 14-ти век, современик и добар пријател на Палама. Коментарот на мојот пријател ме остави со отворен уста: „Аха, Кавасила… Па тој бил едно од најблиските духовни чеда на свети Григориј Палама“(!!!) Зошто трите извичници? Еве зошто. Првиот, затоа што тоа не е точно – Кавасила си имал духовник (еден од стотиците православни духовници во тогашниот Константинопол), кој дефинитивно не бил Палама. Вториот, затоа што ако некој е православен и живе во 14-ти век не мора по автоматизам да биде духовно чедо на свети Григориј Палама. Третиот, затоа што како во заден план да се поставува фактот дека кога зборуваме за византиските отци – зборуваме за реални луѓе, личности, ситуации, настани, движења, конфликти и т.н. – а не за некакви идеализирани митолошки суштества од „златната епоха на автентичното православие“.
Ова е, како што реков, банален пример – но токму на ова многу често се сведуваат ставовите на голем дел од истражувањата на византиското богословие на 14-ти век. Самиот Кавасила не се сложувал во сè со свети Григориј Палама, што е доста забележливо во некои од неговите текстови, а што, пак, автоматски не го префрлило во редот на антипаламитите. Разгледувањето на последново прашање – прашањето за паламизмот и антипаламизмот на Кавасила – би го разгледал во некој од следните постови на оваа тема.
Дигитален Ареопаг 
Напишете коментар