Од револт до хаос

Во овој текст би сакал да споделам неколку размислувања во врска со „анархистичките протести“ кои во изминатиот период ја потресоа Грција. Не би се занимавал со социјалната или политичката позадина на овие настани, туку интересот примарно би го насочил кон духовно-психолошкото рамниште. Каква е причината што овие млади луѓе, во потресно голем број, излегуваат на улиците и уништуваат сè пред себеси? Приказната дека убиството на петнаесетгодишното момче во Атина ги натерало да тргнат во уништувачки поход врз сопствените градови некако е претерано штрбава. На видео снимките од протестите ние гледаме цели толпи, кои како едвај да чекале повод за да го излијат сиот свој – очигледно долго време собиран – бес врз светот во кој живеат. Потреба да се уништи секој ред, да се гази по недогорени остатоци од автомобилски делови, гума и искршени стакла од околните излози… „Пеколноста“ на целата атмосфера е премногу очигледна. Тука се поставуваат две прашања: 1) од каде толкав револт? и 2) од каде нагонот токму на еден ваков демоснки-деструктивен начин да се изрази овој револт?

Првото прашање е доста чувствително, бидеќи неизбежно нè приведува кон социјлано-почитичкото рамниште. Единственото што тука би можел да го кажам е дека било каква едностранчива карактеристика нема да биде од голема помош. Коментарите од типот – „вината е на деликвентите, на кои местото им е зад решетки“, „грчкото општество ја снесува целата вина“, или „тоа е дело на задкулисни политички игри и светски заговори“ – самите по себе не можат да нè одведат далеку. Револтот се генерира благодарение на целата духовно-психолошка средина во која тие луѓе се израснати – свое влијание имаат семејството, медиумите, религијата, економијата, динамиката на политичко-општествените теченија, старите и новите идеологии…

Она што е многу позагрижувачко е второто прашање – како е можно да дојде до едно такво неконтролирано сè-уништувачко изливање на насобраниот револт? Дали тука може да се зборува, на крајот на краиштата, просто за револт? Дали можеби покрај револтот нема уште нешто? На станува ли сепак збор за една жед по разурнување разбудена кај овие луѓе, за една желба за враќање на светот кон ништожноста, за која не би можело да се рече дека е само продукт на некакви си надворешни влијанија? Зарем не може да се рече дека надворешниот фактор е само нешто што едноставно ја „активира“ ваквата тежба, присутна како можност во душата на, би се осмелил да кажам, секој човек?

Ако погледнеме кон корените на нештата ќе видиме дека решението тешко би се пронашло во барањето и набројувањето на виновниците за катастрофите кои ни се случуваат. Тоа што се случи со тие млади луѓе може да се случи со секого од нас; она што се случи во Грција може да се случи и на секое друго место. Човек е способен да стане ѓавол, исто како што е способен да стане бог! Ако жедниот по вистината млад човек не се најде никој да го сослуша, да го разбере и да го поведе кон Бога, тогаш веројатноста да појде во спротивната насока е застрашувачки голема. До каде може да се стигне во тоа движење кон „другата страна“ очигледно е од снимките и фотографиите кои деновиве можевме да ги видиме по сите светски медиуми.

Значењето и одговорноста на Црквата тука се исклучително големи, особено кога станува збор за општество кое се декларира себеси (дури и уставно) како православно. Неспорно е Црквата мора да прозбори на јазикот на младиот човек – но не само тоа. Тука не станува збор просто за меѓугенерациска разлика, поради која Црквата треба да се „осовремени“, „модернизира“ и сл. Станува збор за уште при почетокот на дваесеттиот век дијагностицираната неминовна потреба од оживување и едно ново разгрнување на преданието на Црквата; потреба од возобновување на суштинското доживување на Црквата како вечно млада, вечно нова и оригинална, како жив простор во кој секоја искрена потрага по вистинитото, свежото, иновативното – природно за секој млад човек – го наоѓа своето исполнување.

Возобновувањето на црковниот живот не претпоставува „реформација“ или уште помалку „секуларизација“ на Црквата. Станува збор точно за спротивен процес! Колку и да е тешко тоа да се согледа, религиозниот „традиционализам“ самиот по себе ја претпоставува световноста. Точно „слепото“ (како што го нарекува отец Александар Шмеман во својот Дневник) поистоветување на живата Црква со „традицијата“ е секуларизам par exelance! Тоа е „секуларизам“ бидејќи се стреми Црквата од жива вера во живиот Христос да ја сведе на религиозна идеологија. Како таква таа ги поприма атрибутите на тварноста, пред сè тежбата кон остарување и изумирање. Но Црквата ја има способноста ем да престојува во тварниот свет, ем да биде независна и слободна од него. Таа способност често знаеме да ја заборавиме, често знаеме да се поистоветиме со световните текови до тој степен, што Црквата ја претвораме во општествена институција, а живата вера во општествена иделогија. Тогаш како очекуваме да ја стекнеме довербата на оние кои немаат доверба ниту во соодветното општество, ниту во неговите институции, ниту во неговите идеологии? Причината за тоа не е самиот по себе присутен во овие луѓе „анархизам“. Стремежот кон „анархијата“ настанува тогаш кога нивната исконска желба по надминување на земно-општественото, земно-идеолошкото, земно-институционалното нема да биде задоволена. Тогаш настанува револт и гнев – побуден од очајот на загубеноста, очајот на непронајдениот и невозможниот да биде пронајден дом. Така настанува нихилизмот. И тоа е точно она што го гледавме по улиците на градовите оддалечени од нас само неколку стотини километри. Она по што тие луѓе копнеат не е уништувањето, разурнувањето, пеколот – тие се само проекција на пеколната состојба во која се наоѓаат нивните души, кои во суштина копнеат токму по спротивното: по живата Црква (грч. екклисиа = собир, заедница – општество) и живата вера – но не ги наоѓаат. Тие копнеат по заедницата со самиот Живот, со самата Вистина, со самата Праведност – но не можат ниту да слушнат ниту да видат нeкакво разбирливо и висприемливо сведоштво за она што го бараат.

Текстов нема за цел некого просто да обвини или просто да оправда. Неговата цел е да поттикне кон самоиспитување и самокритичност – никако кон самозадоволност и самоправедност. Младиот човек не е некакво безодговорно суштество. Сепак, одговорноста знае за градација. Прашањето на кое ние ќе треба порано или покасно да дадеме одговор е – дали сме и во која мерка сме како членови на Телото Христово (Црквата) доследни на името со кое се нарекуваме и колку сме способни истото тоа да го споделиме со светот и векот во кој по Божји благослов обитаваме? На крајот на краиштата – за тоа сме тука… а тоа не е мала одговорност.