Тихон, оди си во мир… Господ е со тебе

Текстот е објавен во „Православен Пат“, бр. 24 (мај 2010)

Филмот „Остров“ остава исклучително силен впечаток со својата многуслојност, внатрешните аналогии, поврзаности и контрасти, со што успева да ја допре сржта на православното аскетско мислење и дејствување. Секогаш актуелниот карактер на православната аскетика (а особено на прашањето за гревот и покајанието) следува да го оправда навидум задоцнетото појавување на овој есеј, неколку години по првото прикажување на филмот и со доволна дистанца од првиот еуфоричен бран реакции поттикнати од него. При тоа, намерно би избегнал да се вплеткам во општи и генерални кажувања, туку би претпочитал да посветам внимание на една епизода, која силно ми го привлече вниманието: финалниот дијалог помеѓу јуродивиот старец Анатолиј и Тихон. Има нешто необично во целиот тој дијалог, ако се гледа просто како разговор во кој старецот бара прошка од Тихон. Ако човек се вдлабочи во разговорот, може да забележи своевидна двојственост на односот на старецот кон Тихон.

Пред самиот крај на разговорот, Тихон му простува на старецот. Но, тука – според стандардите на пиетистичко-религиозен начин на мислење, веќе тешко метастазиран во нашата религиозна култура – би следувало двајцата да се расплачат, или да се прегрнат, или што било друго во тој дух да направат. Но, се случува нешто сосема поинакво. Разговорот не завршува со Тихоновите зборови: „Ти простувам“, пропратени со очекуваниот „блажен“ и насолзен поглед на исповеданиот старец во кадарот, кој полека се затемнува. Старецот, откако успеа да измоли прошка од човекот кого го уби, го заврши разговорот со зборовите: „Тихон, оди си во мир… Господ е со тебе“!?

Read Full Post »

За стравот, надежта и љубовта. „Уметност за животот и смртта“, Хајделберг, 2008

Многубројни свети отци зборуваат за три нешта кои го поттикнуваат христијанинот на подвижнички живот: стравот од вечната казна, надежта на вечното блаженство и – љубовта. Свети Јован Летвичник вели дека првите две стапала се корисни само за почетниците, но дека целта е подвизувањето поттикнато од чистата љубов кон Христа. Свети Никола Кавасила предложува еден порадикален став – тој инститира на љубовта, подвлекувајќи ја суетата на претходните две. Тука се поставува прашањето – дали двете на прв поглед спротивставени позиции можат да бида усогласени или не?

Пред некоја седмица посетив изложба во еден храм во Хајделберг насловена како: „Уменост за животот и смртта“. Прилично морбидно за излоба на детски цртежи, нели? Но насловот не е ништо во споредба со она што беше изложено. Имено, изложеното јасно ја рефлектира нездравата претстава на тие деца не само за смртта, туку и за животот, црковноста, верата, добродетелта и т.н. Освен моменти од типот „напиши го сопствениот некролог“, или разлеаните часовници по скалите на амвонот – беше изложена една црна кутија, со димензии да речеме 80х80cm, со дупка од едната страна, а однатре обложена со црн сунгер. Кутијата се корсти на следниот начин: посетителот треба да ја стави главата во дупката (до крај, за да не влегува светлина од никаде) и да остане така некое време. Цел: да види колкава темница го чека ако биде лош. Кога го видов тоа буквално ми се стемни, и тоа без да ја бутам главата кадешто не и место…

Read Full Post »

Bishop Metodij Zlatanov – “SANCTUS”

On October 24, 2007 in the National Gallery of the Republic of Macedonia the exposition of visual poetry by Bishop Metodij Zlatanov was opened. On the exposition named “Sanctus” his works from the last 20 years have been exhibited.

What impressed me the most was the rediscovering of the enormous creative space and freedom which the Church gives to the man thirsty for creation. The Orthodoxy is not some kind of conserved faith from the past – it is living and capable to accept in itself, to transfigurate through itself and bring to perfection all the forms of human creation. Thanks to events like this one it will be possible to break the senseless stereotypes about the seeming contradictions between the science, the art, the contemporary, on one hand – and the Church life, on the other. The teaching of the Holy Fathers shows us something completely different from this rigid attitude towards the Christian spirituality: exactly through the Church and in the Church – every creativity obtains its meaning and realization. This way it becomes a real gift to God and a blessed means on the way towards the sanctification of the world.

Read Full Post »

Митрополит Методиј Златанов: SANCTUS

Вчера во изложбениот простор „Мала станица“ на Националната галерија на Македонија се одржа изложбата на визуелна поезија „Sanctus“ на митрополитот Методиј Златанов. Беа изложени дела од неговото дваесетгодишно досегашно творештво.

Она што на мене остави силен впечаток (како и секогаш кога станува збор за митрополитот Методиј) беше преоткривањето на огромниот творечки простор и слобода кои Црквата ја дава на копнежниот по креација човек. Православието не е некаква конзервирана вера од минатото – тоа е живо и способно во себе да ги восприми и низ себе да ги преобрази и усоврши сите форми на човечко творештво. Благодарение на ваквите луѓе и настани ќе биде можно да се разбијат бесмислените стереотипи за спротивставеноста помеѓу науката, уметноста, современото од една страна и црковноста од друга. Науката на светите отци нè учи на нешто сосема спротивно на наведениот ригиден став кон христијанската духовност: токму преку Црквата и во Црквата – секое творештво ја добива својата смисла и исполнување, станувајќи вистински принос на Бога и благословено средство на патот кон осветувањето на светот.

Read Full Post »

Филм за добриот човек

Минатата недела имав можност да го изгледам филмот Животот на другите (Das Leben den Anderen) прикажан во рамките на фестивалот на нови германски филмови, одржан во скопското арт-кино Фросина. Филмот е вистинско ремек-дело на современата филмска уметност, добитник на Оскар за странски филм 2006 година. Не се чувствувам ниту компетентен ниту способен да дадам било каков посериозен критички осврт, но истовремено имам желба да пренесам барем малечок дел од впечатоците од виденото, како би го препорачал на сите оние кои немале можност да го изгледаат до сега.

Read Full Post »

За учењето и разбирањето на јазиците

…

Денес во изучувањето на странските јазици се користат различни методолошки пристапи. Она што ми паѓа во очи е тоа што повеќето од застапените методи – особено оние на покомерцијалните и, следствено, попознатите програми – наместо да го поедностават патот кон целта, само го усложнуваат и го продолжуваат. Конкретно, едниот пристап е оној на веќе стандардните јазични курсови (на пример, “Headway” курсот по англиски јазик). И не само што ваквите програми ја имаат способноста да траат со години, туку и по изминувањето на годините – сè што е научено се сведува на „навикнатоста“ на изучуваниот јазик. Поточно, целта на овие програми е навикнувањето на јазикот, почнувањето-да-се-мисли на соодветниот јазик, асимилирањето – но не и разбирањето на неговата внатрешна логика; не и разбирањето на логиката на јазиците воопшто. Граматичките правила, на тој начин, стануваат ноќна мора за ученикот – граматиката е нешто одвратно сложено. Владеењето со законитостите на јазикот бива заменето со „добивањето осет“ за истиот. Токму поради тоа – и преминувањето кон изучување на следен јазик (по истиот метод) повторно почнува од самиот почеток. И не само тоа – сум чул многумина како велат: „колку ми пречи претходно научениов јазик, ми се мешаат“. Наместо веќе стекнатото искуство од едниот научен јазик да биде од помош за следниот – тој многу често станува товар, пречка. Резимирано, ваквиот метод во изучувањето на јазиците – ем трае вечно (следствено и плаќањето за курсот има аналогно времетраење), ем те заковува за јазикот кој си се нафатил да го учиш (па дури и те онеспособува за изучување на друг).

Read Full Post »