Верска VS граѓанска просвета (Прилог кон разрешувањето на еден научен парадокс)

Текстот е објавен во „Православна Светлина“, бр. 12 (јануари 2010)

Хроничниот спор околу прашањето за воведување и одвивање на веронауката во македонските училишта во изминативе месеци одново се интензивира. Повторното укинување на веронауката од страна на уставниот суд, во време кога учебната година сѐ уште беше во тек, предизвика остра дискусија во јавноста. Она што во самата дискусија особено е загрижувачко е превосходството на идеолошката сфера над фактичката. Премногу реторика за едно многу конкретно прашање: на што се темели ставот за неусогласивоста на веронауката со граѓанскиот образовен систем во Македонија?

Овој краток труд ќе претставува обид за разјаснување на едно историско недоразбирање, како и за демистифицирање на ставовите изградени врз основа на истото. Тоа ќе биде изведено преку преиспитување на односот на поновата македонска наука кон македонското просветителско движење од крајот на 18. и почетокот на 19. век, а особено кон неговиот клучен претставник игуменот на Марковиот и Лешочкиот манастир отец Кирил Пејчиновиќ. (…)

Read Full Post »

Преподобен Кирил Пејчиновиќ (post scriptum)

Понекогаш навистина е интересно да се пратат статистиките на блогот. Можно е да се видат не само бројот на дневни посетувања, туку и посетеноста на секоја тема поединчено, како и клучните зборчиња кои посетителите на блогот ги користеле во пребарувачите за да стигнат до некој од текстовите објавени на блогот. Така, на пример, често има периоди кога луѓе се интересираат за една или друга тема, во врска со која бараат информации преку Гугл или некој другите пребарувачи. Има теми кои постојано се интересни, како на пример темата за вевчанскиот карневал. Но има и теми кои со седмици и месеци не се отвараат, за од еднаш интересот за нив енормно да порасне. И така, денес забележав дека неколку месеци нечепнатата тема за отец Кирил Пејчиновиќ пак е во центарот на вниманието. Претпоставувам дека тој „сезонски“ интерес за животот и делото на големиот лешочки игумен и просветител се должи на неговото присуство во учебните програми. Токму со таа цел би сакал да допишам неколку дополнителни зборови, кои би можеле да им бидат од полза на читателите при читањето на објавените текстови.

Изборот на темата за отец Кирил Пејчиновиќ воопшто не е случаен. Неговата личност и дело сеуште се интерпретираат во мисловните формати поставени кај нас уште пред неколку децении, кога една група на елитни македонски научници се обиде да ја истакне и протолкува просветителсаката дејност на оваа амблематична фигура од првата половина на македонскиот 19-ти век. Резултатите на нивната научна работа денес претставуваат стандардизиран дел од наставните програми во македонските училишта и факултети.

И покрај тоа што значајот на овие постигнувања е неоспорлив, треба да се земе предвид дека истите се темелат врз едно суштинско парцијализирање и редуцирање на личноста на Кирил Пејчиновиќ. Како да постојат два Кирила – едниот монах, а другиот просветител. Според овој пристап, вториот е во центарот на вниманието, тој е „големиот македонски преродбеник Кирил“. Но првиот изгледа дека постои само за да создава проблеми во нашата научна работа. Зошто? Па затоа што според мисловните матрици на времето во кое овие истражувања биле извршувани монаштвото и просветителството, богословието и науката, Црквата и универзитетот – просто не можеле да одат заедно…

Read Full Post »