Отец Георгиј Флоровски: Христијанската философија

За оној кој верува, философијата е исповедање на верата, умно осмислување на христијанските догмати. Тоа, пак, не значи дека е можно во догматските сокровишта на светата Црква да се изнајдат јасни одговори и дефинирани формулации за сите богословски прашања. Философот верник не е избавен од неопходноста да тргне по патот на трагањето. Но, неговата појдовна точка е секогаш различна од појдовната точка на еден неверен или маловерен философ. Неговата појдовна точка е секогаш божественото Откровение, кое е дадено и кое се чува во благодатното искуство на Црквата, и кое се наоѓа во Светото писмо, во Символот на верата, кај светите отци, во свештенодејството на Литургијата. Тоа е непресушен источник на вдахновение за мислата, источник кој не е недоречен и кој не зависи од ничија волја. Философот христијанин живее во Црквата и учествува во нејзиниот живот. Методот на христијанската философија не е метод на согласување и помирување на вистините на природата со законите на верата. Христијанскиот мислител не прави разлика помеѓу верата и разумот. Христијанската философија започнува од вистините на верата и во нив ја открива светлината на разумот. Може да се рече дека христијанските догмати во себе веќе го содржат, во функција на претпоставка, севкупното богословие, како вистинско и неоспорливо. Делото на философот христијанин е да ги изнајде, да ги дефинира и да ги објасни тие претпоставки. Тоа е умно толкување на христијанскиот Символ на верата. Запознавањето со подвижништвото и основното подвижничко знаење даваат повеќе од секој вид методологија. Искуството на философот, претворајќи се во религиска пракса, се преобразува на квалитативен начин. А со оглед на тоа дека Исус Христос е главниот објект на догматското искуство, може да се рече дека севкупната христијанска философија претставува токму умно толкување на христолошкиот, халкидонски догмат.

Read Full Post »

Од револт до хаос

Во овој текст би сакал да споделам неколку размислувања во врска со „анархистичките протести“ кои во изминатиот период ја потресоа Грција. Не би се занимавал со социјалната или политичката позадина на овие настани, туку интересот примарно би го насочил кон духовно-психолошкото рамниште. Каква е причината што овие млади луѓе, во потресно голем број, излегуваат на улиците и уништуваат сè пред себеси? Приказната дека убиството на петнаесетгодишното момче во Атина ги натерало да тргнат во уништувачки поход врз сопствените градови некако е претерано штрбава. На видео снимките од протестите ние гледаме цели толпи, кои како едвај да чекале повод за да го излијат сиот свој – очигледно долго време собиран – бес врз светот во кој живеат. Потреба да се уништи секој ред, да се гази по недогорени остатоци од автомобилски делови, гума и искршени стакла од околните излози… „Пеколноста“ на целата атмосфера е премногу очигледна. Тука се поставуваат две прашања: 1) од каде толкав револт? и 2) од каде нагонот токму на еден ваков демоснки-деструктивен начин да се изрази овој револт?

Првото прашање е доста чувствително, бидеќи неизбежно нè приведува кон социјлано-почитичкото рамниште. Единственото што тука би можел да го кажам е дека било каква едностранчива карактеристика нема да биде од голема помош. Коментарите од типот – „вината е на деликвентите, на кои местото им е зад решетки“, „грчкото општество ја снесува целата вина“, или „тоа е дело на задкулисни политички игри и светски заговори“ – самите по себе не можат да нè одведат далеку. Револтот се генерира благодарение на целата духовно-психолошка средина во која тие луѓе се израснати – свое влијание имаат семејството, медиумите, религијата, економијата, динамиката на политичко-општествените теченија, старите и новите идеологии…

Она што е многу позагрижувачко е второто прашање – како е можно да дојде до едно такво неконтролирано сè-уништувачко изливање на насобраниот револт? Дали тука може да се зборува, на крајот на краиштата, просто за револт? Дали можеби покрај револтот нема уште нешто? На станува ли сепак збор за една жед по разурнување разбудена кај овие луѓе, за една желба за враќање на светот кон ништожноста, за која не би можело да се рече дека е само продукт на некакви си надворешни влијанија? Зарем не може да се рече дека надворешниот фактор е само нешто што едноставно ја „активира“ ваквата тежба, присутна како можност во душата на, би се осмелил да кажам, секој човек?

Read Full Post »

Дамаскин

Последниве неколку седмици се навратив на „Источниците на знаењето“ на свети Јован Дамаскин. Не можам при тоа да ја прикријам својата зачуденост поради во современата богословска и философска наука речиси општоприфатеното претставување на неговата мисла како изрично комплаторска. Свети Јован Дамаскин е исклучително интересен и оригинален автор.

Она што за еден православен читател е особено привлекувачко кај него е начинот на кој чисто философските термини и категории кај него биваат претставени и разгрнати. Воопшто, Дамаскиновата „Дијалектика“ (првата книга од „Источниците на знаењето“) е извонреден учебник по философија и топло би го препорачал секому кој има желба да се запознае со мудроста на античките философи од перспектива на христијанското богомислие. Философирањето на Дамаскин се карактеризира со исклучителна систематичност, при што на секоја страница од неговите философски списи доминантен останува христијанскиот фундамент.

Read Full Post »

Преподобен Кирил Пејчиновиќ (post scriptum)

Понекогаш навистина е интересно да се пратат статистиките на блогот. Можно е да се видат не само бројот на дневни посетувања, туку и посетеноста на секоја тема поединчено, како и клучните зборчиња кои посетителите на блогот ги користеле во пребарувачите за да стигнат до некој од текстовите објавени на блогот. Така, на пример, често има периоди кога луѓе се интересираат за една или друга тема, во врска со која бараат информации преку Гугл или некој другите пребарувачи. Има теми кои постојано се интересни, како на пример темата за вевчанскиот карневал. Но има и теми кои со седмици и месеци не се отвараат, за од еднаш интересот за нив енормно да порасне. И така, денес забележав дека неколку месеци нечепнатата тема за отец Кирил Пејчиновиќ пак е во центарот на вниманието. Претпоставувам дека тој „сезонски“ интерес за животот и делото на големиот лешочки игумен и просветител се должи на неговото присуство во учебните програми. Токму со таа цел би сакал да допишам неколку дополнителни зборови, кои би можеле да им бидат од полза на читателите при читањето на објавените текстови.

Изборот на темата за отец Кирил Пејчиновиќ воопшто не е случаен. Неговата личност и дело сеуште се интерпретираат во мисловните формати поставени кај нас уште пред неколку децении, кога една група на елитни македонски научници се обиде да ја истакне и протолкува просветителсаката дејност на оваа амблематична фигура од првата половина на македонскиот 19-ти век. Резултатите на нивната научна работа денес претставуваат стандардизиран дел од наставните програми во македонските училишта и факултети.

И покрај тоа што значајот на овие постигнувања е неоспорлив, треба да се земе предвид дека истите се темелат врз едно суштинско парцијализирање и редуцирање на личноста на Кирил Пејчиновиќ. Како да постојат два Кирила – едниот монах, а другиот просветител. Според овој пристап, вториот е во центарот на вниманието, тој е „големиот македонски преродбеник Кирил“. Но првиот изгледа дека постои само за да создава проблеми во нашата научна работа. Зошто? Па затоа што според мисловните матрици на времето во кое овие истражувања биле извршувани монаштвото и просветителството, богословието и науката, Црквата и универзитетот – просто не можеле да одат заедно…

Read Full Post »