За стравот, надежта и љубовта. „Уметност за животот и смртта“, Хајделберг, 2008

Многубројни свети отци зборуваат за три нешта кои го поттикнуваат христијанинот на подвижнички живот: стравот од вечната казна, надежта на вечното блаженство и – љубовта. Свети Јован Летвичник вели дека првите две стапала се корисни само за почетниците, но дека целта е подвизувањето поттикнато од чистата љубов кон Христа. Свети Никола Кавасила предложува еден порадикален став – тој инститира на љубовта, подвлекувајќи ја суетата на претходните две. Тука се поставува прашањето – дали двете на прв поглед спротивставени позиции можат да бида усогласени или не?

Пред некоја седмица посетив изложба во еден храм во Хајделберг насловена како: „Уменост за животот и смртта“. Прилично морбидно за излоба на детски цртежи, нели? Но насловот не е ништо во споредба со она што беше изложено. Имено, изложеното јасно ја рефлектира нездравата претстава на тие деца не само за смртта, туку и за животот, црковноста, верата, добродетелта и т.н. Освен моменти од типот „напиши го сопствениот некролог“, или разлеаните часовници по скалите на амвонот – беше изложена една црна кутија, со димензии да речеме 80х80cm, со дупка од едната страна, а однатре обложена со црн сунгер. Кутијата се корсти на следниот начин: посетителот треба да ја стави главата во дупката (до крај, за да не влегува светлина од никаде) и да остане така некое време. Цел: да види колкава темница го чека ако биде лош. Кога го видов тоа буквално ми се стемни, и тоа без да ја бутам главата кадешто не и место…

Read Full Post »

„Бог си го зеде Тоше“?! За животот, смртта, Бога и светоста

Ќе си дозволам повторно да се вратам на темата за трагичната смрт на македонскиот поп пејач Тоше Проевски – и тоа не без една многу конкретна причина. На еден куп форуми, во еден куп написи, дури и на вестите на телевизијата – беше поставено (и тоа ни најмалку случајно) прашањето: „зошто ова се случи“? Пазете, ова е суштинско животно прашање. Ова е прашањето за животот и смртта. Ако добро се замислиме – смртта е една неизбежна реалност, која ние можеме колку сакаме да ја игнорираме, но таа останува на сила. Повеќето од нас живееме под своевидна само-анестезија, го тргнуваме своето лице од оваа реалност, правејќи се дека – тоа нас не нè засега (барем не за сега). И повторно – сите нас, кај и да е, не затечува смртта на некој близок, сакан човек. И тогаш, одеднаш, како цунами ни налетуваат сите оние прашања кои толку долго сме си ги потиснувале и на кои насилно не сме сакале да мислиме. Што, пак, се случува ако неочекувано нè затече смртта на човек кој сите ние заедно сме го чувствувале како близок, ни бил мил, сме го сакале? Мислам дека токму такво нешто се случи пред некој ден. И тогаш над сите нас – се постави потиснатото проклето прашање за животот и смртта, а природно со него – и прашањето за Бога.

Read Full Post »

Залог за иднината на балканската поп култура

Тоа што Digital Areopagus е во основа конципиран како богословски и философски блог, не значи дека темата на која пишувам последниве два дена е вон контекстот. Напротив – прашањата за животот е смртта, за младоста и успехот, за тагата и радоста – се фундаментални философски и аскетско-богословски прашања. Ако ние знаеме само да теоретизираме, но истовремено кога ќе се соочиме со реалноста на теоретизираното пред самите наши очи не знаеме што да правиме – тогаш нашата теорија е напразна. Христијанската философија и теологија извираат од самиот живот, на него се изградуваат со цел на самиот живот да му служат, да го објаснат, да го преобразат, да го облагородат и да го осветат. Затоа сакам и понатаму да пишувам за настанот кој деновиве сите силно нè потресе – затоа што сега, кога сме далеку поранливи и почувствителни отколку претходно, сме многу поспособни согледаме некои нешта кои постојано сме ги имале пред очи, но нашиот поглед просто поминувал низ нив, без вистински да ги допре.

Уникатноста на Тоше Проевски на македонската и балканската популарна музичка сцена се состоеше во неговата неверојатна „нормалност“. Имиџот на Тоше е неспоредлив со повеќето „дејци“ од таа сцена. Тој беше „од другата страна“ на ексцесите, бунтовништвото, болната сексуалност, травестијата, силиконите – и сè останато кое обично се користи како магнет за привлекување на публиката, особено за привлекување на градските снобовски кругови. Тој го победи балканскиот поп-кич со неговиот nice-guy имиџ. Но не е само имиџот во прашање – Тоше успеа да остане искрен со себеси: вкусувајќи ја славата (која за нашите балкански простори, искрено кажано, беше огромна), тој не го поплука своето детство, своето семејство, своето Крушево, својата Црква. Тој остана истиот. Сите негови пријатели, како оние од детството, така и оние од подоцнежните денови го сведочат тоа.

Read Full Post »

Тоше Проески (1981-2007). Вечнaja памјат

Никогаш не му ја сакав ниту почитував музиката. Не ми беше интересен ниту неговиот teenage superstar имиџ, а уште помалку сцената на која за рекордно време го доби водечкото место. Но тогаш зошто воопшто да пишувам за Тоше Проевски, кога ништо од она што го има направено не го доживувам како особено значајно? Токму заради она што тој допрва следуваше да го направи. Неговата досегашна поп кариера не е ништо во споредба со она што тој требаше понатаму да го постигне. Што ќе беше Тоше на негови 40 или 50 години. Што ќе беше ако ги доживееше годините на чудесниот Павароти. Требаше да помине бурата од еуфоријата на маалската слава – после која на местото на поп-ѕвездата Тоше следуваше да се издигне уметникот Проевски. Тој беше неверојатен талент, просто неспособен доживотно да остане тра-ла-ла музичар на срцепарателни highschool песнички. Неговата кариера – вистинската музичка кариера – требаше допрва да почне. Животот започнува во триесеттата (Darkwood Dub). Затоа ми е жал. Жал ми е затоа што, на крајот на краиштата, беше просто млад човек, мој врсник, православен. Тој зема благослов од архиепископот Стефан пред заминувањето на Евровизија, во речиси секое интервју (бар во оние кои јас ги имам слушнато) тој ја спомнуваше улогата на Бога во неговиот живот. Во едно интервју за А1 телевизија, кое сега го слушнав, тој кажа дека музиката му е сè во животот – независно од тоа дали ќе биде на врвот на славата или ќе нема што да јаде. Не ми изгледаше дека е тоа просто реторика диктирана од менаџерите – Тоше поминал и низ едното и низ другото. Тој требаше допрва…

И на ваквиот хаотичен ред на мислите ми се „прикачи“ помислата на еден дел од мојата последна исповед кај духовникот од пред неколку дена. Зборувавме за тоа дека имам претерано со ангажманите, работата, дека сум се навлекол на работењето, сум станал workoholic – до таа мерка што почнувам да чувствувам дека не само личниот живот ми се слизнува од прстите, туку дека тоа сериозно ми се одразува и на црковниот живот – која е смислата на тоа деноноќно да се занимаваш со теологија и христијанска философија, а при тоа да си го заборавиш спасението? Отецот насмевнато ми рече:
– А замисли сега, згора на тоа, утре да те згази трамвај. Па да се убиеш од мака!
– Среќа, отец, што во Скопје сè уште нема трамваи.
– Па добро, не мора да е трамвај…

Read Full Post »