Православието, Истокот и Западот (збунета перспектива) I

Ако е точно тврдењето на многубројните православни отци дека Хростос е над Истокот и Западот, од каде тогаш толку често сретнуваната безрезервна самоидентификација на православието со идејата за Истокот, доживеан како своевиден негатив на Западот? Како да постои некаква пубертетска зависност од христијанскиот Запад. Пубертетска – затоа што е по правило „контрашка“. Формулата за „пресметување“ на православниот став по определено богословско прашање доста често знае да гласи отприлика вака: за што и да се застапи Западот се множи со „минус еден“ и се добива православната вредност! Многу убаво!

Римокатолиците имаат филиокве, а ние немаме филиокве! Римокатолиците немаат епиклеза, ние имаме епиклеза! Они имаат папа, ние немаме! Они имаат чистилиште, ние немаме! Они имаат бесквасен леб, ние – квасен! Сега, да не се разбереме погрешно, ништо од сево ова не е неточно, ама духот на ваквата „контра-генерализација“ е длабоко навлезен во начинот на размислување на „источно-православниот“ богословски стил…

Read Full Post »

За равенскиот „инцидент“

Во последно време доста често за предмет на повеќе дискусии на тема „православие“ беше поставуван таканаречениот „равенски инцидент“. Би сакал прво да предложам неколку основни податоци и разграничувања во врска со настанот, со цел да се избегнат непотребните недоумици и забуни. На равенските преговори помеѓу православната и римокатоличката комисија во октомври 2007 се случуваат две нешта – инцидентот помеѓу православните делегации на Московската и Цариградската патријаршија и потпишувањето на документ кој основно го обработува прашањето за приматот на римскиот папа. По доаѓањето на претставници на непризнаената од Руската Црква – Естонска Црква (под јуриздикција на Цариградската патријаршија) – руската делегација предводена од епископот Иларион Алфеев, по извршени консултации со Москва, ги напушта преговорите. После тоа како главен претставник на православната Црква на преговорите останува делегацијата на Цариградската Патријаршија предводена од митрополитот Јован Зизиулас. Како резултат на преговорите се потпишува контроверзниот документ во чиј центар на вниманието е прашањето за папскиот примат. Се разбира, руската делегација како отсутна не го потпишува документот.

Во овој контекст, би предложил дел од интервјуто направено со епископот хераклејски Климент, направено после неговата средба со епископот Иларион Алфеев на охридската меѓурелигиска конференција одржана крајот на октомври 2007: (…)

Read Full Post »

Една паламитска забелешка – прилог кон современиот екуменски богословски дијалог

Пред некое време прочитав еден текст на пергамскиот митрополит Јован Зизиулас, кој се бавеше со прашањето за славното filioque. Во него се презентира „помекиот“ став кон проблемот, при што се предочува неговата комплексност и се инсистира на еден непредубеден и повнимателен пристап кон неговото разгледување. Ми остана во сеќавање не занемарливото совпаѓање на изложените претпоставки со оние на латинофроните византијци од 14. и 15. век, како и на западните теолози кои се обидувале да најдат компромисно решение по прашањето.

Имено, тој ја потенцира несоответноста на латинскиот термин procedere во однос на грчкиот εκπορεύομαι. Procedere е со пошироко значење и не располага со прецизноста на својот грчки еквивалент. Следствено, кога латините велат дека Светиот Дух исходи „од Отецот и од Синот“, тие го гледаат „икономијното“ исходење, т.е. ја поставуваат перспективата од себе си. Православните, пак, инсистираат на потполна прецизност, додавајќи го на икономијниот и внатрешнотринитарниот аспект на исходењето, запазувајќи ја формулацијата „од Отецот преку Синот“. И покрај тоа што се оддава прознание за прецизноста на грчката формулација, латинската сама по себе не се гледа како погрешна.

Она што е многу интересно е фактот што одговорот на ваквата перспектива кон проблемот е даден уште во 14-15. век. Неговата категорична неусогласивост со православното богословие ја има во голема мерка својата основа во учењето за нeтварните Божествени енергии, најпотполно систематизирано од свети Григориј Палама. Спорот за filioque може да се разгледува од призмата на спрот за создадената Благодат.

Read Full Post »